Kur’an ve sünnete inananlar kardeştirler.  Hucurat süresi ayet,10. “Müminler ancak kardeştirler…” beyanı yer almaktadır. Mezhepler inanç ve amel yönünden ikiye ayrılırlar. Kur’an ve sünnetin ruhuna uygun olan mezheblere hak ve doğru mezhepler, kur’an ve sünnete ters   düşen mezheplerede  batıl mezhepler denilir.     

       Hak mezheplerin delilleri, dayanakları, dörttür.1. kur’an, 2. sünnet 3.icma’ı ümmet 4.kıyası fukahadır. Ameli yönden olan mezheplerde, İslam hukukuna uygun olarak ibadetlerin nasıl yapılacağını ve ifasının şekillerini yine şer’ı delillere dayalı olarak göstermişlerdir.

         Kitabdan maksat kur’an-ı kerimdir. Kur’an ve sünnetin bulunduğu yerlerde, içtihat yapılmaz. Mecelle kaidesi “ Mevridi nasta ictihada mesa yoktur” Mezhep imamlarının gerek itikat ve gerekse amel yönünden, dayanakları bu dört esas üzeredir.         

        Akait kitaplarında yer alan şekle göre, mürtekibi kebire (büyük günah işleyenler)  üç kısma ayrılırlar. 1.Bunlardan ehlisünnet olanların itikadı görüşüne göre; namazı terk eden, içki içen, zina yapan veya haksız yere adam öldüren, kumar oynayanlar… Büyük günah işlemiş sayılırlar. Fakatunlar  inkâr etmedikçe kâfir olmazlar.

            2. Havariç (hariciler) mezhebine göre bu sayılanları, yani, zina yapanlar, namazı kasten terk edenler, Kumar oynayanlar… Dinden çıkarlar ve kâfir sayılır, görüşündedirler.

        3.Mezhepte muteziledir. Bu mezhebin görüşüne göre de, Farz ve ya haramları irtikâp eden, içkiyi içen, namazı terk eden zinayı işleyen, Kumarı oynayan... lar ne, mümin ve nede kâfir dirler, bunlara beyne beyne denilmekte. Bu değişiklikler, ayet ve hadislerin yorumundan meydana gelmiştir.   

          Sünnetin açıklanması ise; Sünnetin üç şekli vardır. 1. (Peygamber efendimiz (sav) “kavli”sözleri.2. “fili”işlediği, yaptığı işler.3. ise “takriri” görüpte men etmediği şeylerdir.

         Ameli mezhepler arasındaki farklılığa Örnek1;  

          Ameli mezheplerin arasındaki ayrılıklardan, abdest alırken başa mesh etmek, Maide süresi ayet 6 “Başlarınızı mesh edin” bu emri ilahide bütün mezheplerde ayrılık yoktur. Meshin farz oluşunda, görüş birliği içindedirler. Fakat başın tamamını mı mesh, yoksa bir elin avcının içinin kapladığı kadarını mı veya bir elin bir parmağıyla mı mesh edilir konusunda görüş ayrılıkları vardır.

Örnek.2.

           Hz. Aişe (ra), Resulullah (sav)’in alnında kan görmüş ve oraya elini dokunmuş, bunun üzerine Rasulullah (sav) de abdest almış. İmamı Azam(rha) kan çıktığı için abdest almıştır. İmamı şafide kadın eli dokunduğu için, Rasululllah abdest almıştır görüşündedirler.

           Ameli olan mezheplerin meşhur olanları dörtdür. Bunlardan, İmamı ağzam dört büyük müctehidin başında gelir.                   İmamı ağzamın kimliği; İmamı ağzam; Henefi mezhebinin imamı olup, Numan oğlu sabittir. Ebu Hanife lakabıdır. Hicri 80 (M.679) yılında küfede doğmuş, hicri,150 (M.767) yılın dada 70 yaşında iken badatta vefat etmiştir. İmamı ağzam çok zeki, hafız, züht ve takva sahibi, ahlakan mazbut, mezhebinde de sağladığı kolaylıklar, akıllara durgunluk verecek derecededir.   Hanefi mezhebi dünyanın her tarafına yayılmıştır. Türklerin tamamına yakını da Hanefi mezhebindendir.            

            İmamı Şafii, İdris eşşafiinin oğludur. Hicri 150 yılında Askalanda veya Şamda doğmuş,204 tarihinde Mısırda vefat etmiştir. Büyük bir müfessir ve hadis bilginidir. Şiir, edebiyata ve tıp ilimlerinde maharet sahibidir. Mezhebi doğu ve batıda çok yaygındır.

            İmamı Malik ibni Enes, Hicri 93 senesinde Medine’de doğmuş ve h.179 yılında da medinede vefat etmiştir. İmamı Malik çok zeki ve takva sahibi, âlim bir zat imiş. Mezhebi Fas, Sudan Cezayir, Yemen taraflarında yaygındır.

           Hanbelî mezhebinin sahibi, Ahmet ibni Muhammet ibni Handelidir. H. 164 tarihinde bağdatta doğmuş,241 tarihinde bağdatta vefat etmiştir. Ezberinde bir milyon hadis bulunduğu rivayet edilmektedir. “Müsned” adındaki hadis kitabında otuz bin hadis bulunduğu bilinmektedir. Allah’a emanet olunuz.