Eğitim sisteminde öğretmenin rolü nedir sorusuna cevap vermek için birçok araştırma yapılmıştır. Araştırmalar okulda yönetim, örgütlenme, liderlik, öğrenci başına harcama miktarı gibi faktörlerle karşılaştırıldığında, öğretmenlerin öğrenci başarısı üzerindeki etkilerinin diğer tüm faktörlerden daha önemli olduğunu göstermiştir. Öğretmen niteliklerinin öğrencilerin gelişiminde etkisini ve önemini gösteren bulgular, birçok ülkenin ve özellikle de bazı Avrupa Birliği ülkelerinin 1980"lerin başından bu yana öğretmen yeterliklerine odaklanmasını sağlamıştır. ABD ve AB"de öğretmen eğitimi ve yeterlik veya standartlarının belirlenmesine ilişkin çalışmalar bulunmaktadır.

(Kaynak: European Commission, (2002). The teaching profession in Europe: Profile, trends and concerns. Key topics in education in Europe: Volume 3., Directorate-General for Education and Culture.)

ABD

·          ABD"de eğitim sisteminin yapısı ve örgütlenmesi eyalet sistemine dayalı olduğundan eyaletler düzeyinde öğretmenlik mesleği standartları oluşturulmaktadır. Bununla birlikte, 1987 yılında kurulan Öğretmenlik Mesleği Standartları Ulusal Kurulu (NBPTS), bir sivil toplum örgütü olarak, ulusal öğretmenlik mesleği standartlarına ilişkin politikaları belirlemiş ve 25 alanda ulusal standartlar oluşturmuştur. NBPTS öğretmen yeterliklerinin çerçevesini oluşturan beş temel önerme belirlemiştir. Bu önermeler şunladır:

1. Öğretmenler öğrencilerine ve öğrencilerin öğrenmesine adanmıştır.

2. Öğretmenler öğrettiği konuları ve bu konuların öğrencilere nasıl öğretileceğini bilir.

3. Öğretmenler öğrencilerin öğrenmesini yönetmek ve izlemekten sorumludur.

4. Öğretmenler kendi uygulamalarını sistematik olarak düşünür ve deneyimlerinden öğrenir.

5. Öğretmenler öğrenme topluluklarının üyesidir.

Almanya

·          1994,1995,1997 yıllarında farklı öğretmenlik kariyer uygulamalarında tutarlık sağlamak amacıyla, öğretmenlikte 6 tür kariyer aşaması getirildi. Kariyer aşamaları bu altı türden birine göre tanımlandı. Eğitim bilimlerinin ampirik ve sosyolojik boyutuna daha çok ağırlık verildi.

·          1997"de öğretmenlerin kademe yükseltilmesinde kıdemle birlikte performanslarının da dikkate alınması uygulamasına başlandı. Böylece öğretmenlerin en üst maaş kademesine 50-55 yaş arası erişebilecekleri bir düzenleme yapıldı.

Avusturya

·          2001 yılında öğretmenlerin yaptığı işte şeffaflığı sağlamak ve halkın öğretmenlerin ne yaptıklarından haberdar olmalarını sağlamak amacıyla, Öğretmen Hizmet Kodu olarak bir federal yasa çıkarıldı. Öğretmenlerin sınıf dışında; derse hazırlık, planlama, materyal hazırlama, ölçme ve değerlendirme gibi işler için ayırdıkları zaman da çalışma saati kapsamında değerlendirmeye alındı.

Belçika

·          2000 yılında ilk ve ortaöğretim kurumlarında çalışabilmenin gerektirdiği hizmet öncesi eğitimin içeriği yeniden tanımlandı. Beklenen yeterlikleri yansıtan 13 beceri, bu becerilerin 6 geniş kategoride geliştirilmesi için gereken içerikler tanımlanarak ve bu kategorilerin her biri uzmanlık alanlarından biri ile ilişkilendirildi.

Birleşik Krallık (İngiltere, Galler ve Kuzey İrlanda)

·          1984 yılında Öğretmen Eğitimi Akreditasyon Kurulu kuruldu. Eğitim Bakanına öğretmen eğitiminin içerik ve yapısına müdahil olma hakkının tanınması ile üniversite düzeyindeki pedagoji dersi veren öğretim elemanlarının, periyodik olarak okullarda çalışarak, okullardaki en son uygulamalar konusunda deneyim sahibi olmaları zorunluluğu getirildi.

Fransa

·          1992 yılında üniversite öğretmen yetiştirme enstitülerinin eğitim faaliyetinin içerik ve öğretmen yeterlikleri ile ilgili detaylarının tanımlanması sağlandı. Eğitim iki yıla yayılıyor; bu eğitimin 300 saati meslek başında staja, 400-750 saati alan bazlı eğitime ve 300-450 saati de genel eğitime ayrılıyordu. Staj raporu sonunda yazılan tezin, bir inceleme komitesi tarafından değerlendirilmesinden sonra da yeterlik verilmesi zorunluluğu getirildi.

·          1997) Orta öğretimde görev yapan öğretmenlerin sahip olması gereken beceriler yeniden tanımlandı.

Hollanda

·          1998 yılında  hizmet içi eğitim, öğretmenlerin resmi görevlerinden biri olarak kabul edildi.

·          1993 yılında  öğretmenlerin mesleklerinin başında sahip olmaları gereken becerileri tanımlamak ve bu becerileri standart hale getirmek amacıyla, yükseköğretim kurumlarına önemli ölçüde özerklik tanındı.

İtalya

·          1977 Geleneksel ders odaklı öğretimin yanında, yılda 160 ders saatinin dersler/disiplinler arası projelere ayrılması zorunluluğu getirildi. Bu projelerin konularının belirlenmesi öğretmenler kuruluna bırakıldı ve kurulun yılda bir bütünleştirilmiş etkinlikler programı oluşturması zorunluluğu getirildi.

.Yunanistan

·          (1997) Öğretmenlerin yeterliğinin, okulun başarısının ve bölgesel-ulusal düzeyde eğitimin etkililiğinin değerlendirilmesi için bir performans değerlendirme sistemi oluşturuldu. Yasa ile Eğitim Bakanlığı tarafından istihdam edilecek ve okul ve öğretmenlerin performansını değerlendirecek Dış Denetçi kadrosu kuruldu. Dış denetçiler de yine Eğitim Bakanlığı tarafından atanan bir komite tarafından denetlenmektedir.

Bunları niçin yazdım? Geçenlerde Öğretmen Yeterlikleriyle ilgili bir çalıştaya katıldım. Bize eğitim veren iki kişiden biri Fen-Edebiyat Fakültesi mezunuydu. İlgili üniversitenin eğitim fakültesinin dekanı ziraat mühendisiydi. İlgili toplantıda tanıştığım bir kişi biyolog olup eğitim psikolojisi dersine giriyordu.

Sonuç mu? Ülkemiz, eğitim alanında periyodik olarak yapılan TIMSS, PISA, PIRLS gibi uluslararası değerlendirmelerde hep son sıralarda yer almaktadır. Eğitimde karşı karşıya gelinen bu sonucun birden fazla nedeni olmakla birlikte, öğretmen faktörü, bu nedenler arasında en belirleyici olanıdır. Eğitimde yaşanan olumsuzluğu aşmak için en ekonomik önlem, eğitime nitelikli öğretmen kazandırmaktır. Türkiye, 1974"de Mustafa Üstündağ"ın uygulamalarında kötü bir deneyim yaşamış, bunun Türk eğitim sistemine etkileri son 30 yılda fazlasıyla görülmüş ve halen görülmektedir. Buna dur demenin zamanı da çoktan geçmiştir.

www.mehmetgurol.com