Kul hakkı, insanın sahip olması gereken haklardandır. Diğer bir anlatımla, kul hakkı; kulun maddi ve manevi haklarına verilen zararlardan doğmaktadır. İnsanlar; birbirinin haklarına saygı duymadıkları zaman, fert ve toplumda, huzur kalmaz. Peygamber efendimiz (sav) “Küllü zi hakkın hakkah” ,her hak sabinin (alacaklısında) hakkı vardır” buyurmuşlardır.  

          İnsanın, kendi nefsinin, kendisin dede hakkı vardır. Peygamber efendimiz (s.a.v) “Senin nefsin, senin binitindir, ona güzel muamele yap” buyurmuşlar. Bu hadis-i şeriften anlaşılıyor ki, kişi kendi, gücü dışında maddi ve manevi zorlukları, göğüslememelidir. Kuran-ı kerim Bakara süresi, ayet 286 da “Allah her şahsı, ancak gücünün yettiği ölçüde mükellef kılar…” buyurmaktadır.                                                  

           Hz. Ömer (ra) kendi işinde çalışırken kendi parasıyla aldığı mumu yakar, Devletin işinde çalışırken de, devletin parasıyla aldığı, mumu yakarmış. İkinci bir örnekte, Kudüs şehri İslam ordusu tarafından kuşatılmış, içerdeki düşman çaresiz kalınca, “Kalenin, anahtarı, adaletine güvendiği Halife Ömer"e, teslim edileceği, bildirilmiştir”. Bu durum üzerine, Yola çıkan Hz. Ömer; yolda gelirken, köle ile nöbetleşerek, deveye binerek, kudüse kadar gelmişler. Halifeyi karşılayanlar; devenin üstündeki köle, önünden çekende, Hz.Ömer olduğunu görürler. “Devenin üstünde halifenin, olmasını beklerdik”, sorusuna, Halife Ömer; “Allah nezdinde köle ile devlet başkanı Arasında fark yoktur, cevabını vermiştir”.                                                                                                        

            Allah"ın    hakkından sonra, anne ve baba hakları gelmektedir.                                                                                                      İsra suresi ayet 23 “Allah kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti…” buyurmaktadır.                                                                                

        Kul hakkını üzerine geçiren kimseler, ahirette iflas eden kimselerdir. Bukonuda;                                                                                          Peygamber efendimiz ( s.a.v) “müflis kimdir bilir misiniz?” Sorusunu ashabına soruyor. Cevab olarak ta; “Allahın Resulü daha iyi bilir” diyorlar. “Müflis o kimsedir ki; başkalarının hakkını üzerine geçirir ve herkes o kimseden, kıyamette hakkını alır. Kendisinde sevab kalmayınca da, üzerinde kul hakkı olanların, günahı da, o kimseye yüklenir. Böylece, o kimse tüm sev abları gidince de, iflas etmiş olur” Buyurmuşlardır.                                                                 

           Değerli okuyucularımızla, kul haklarının bazılarını, birlikte paylaşmak isterim. Onlardan birkaç tanesi şunlardır:1-Ölçüde ve tartıda, eksik ölçmek veya tartmak 2-Ödünç alınan, bir metaı veya parayı süresinde ödememek.2-Varlıklı olduğu halde, çoluk, çocuklarının, yiyecek, giyecek... Masraflarından kısmak.4-Araçların ve insanların… Geçeceği yollara, kullanım alanlarına, geçişi ve yaşamı engelleyici maddelerin, bırakılması.5-Varlıklı olanların, fakir ve yoksul olanlara, yardımda, bulunmamaları “yanı başında aç yatan var iken, tok yatan bizden değildir” hadisi şerifini unutmak.6-Toplu mahallerde, başkalarını rahatsız edecek, soğan, sarımsak yemek veya sığara içmek gibi, rahatsız edici kerih rayihalı şeylerin, yenilmesi veya kullanılması.7-Üst katta, oturanlar, alt katta oturanların, hastasımı var, çocuğumu uyur yor, düşünmeden, rahatsız edici, davranışlarda bulunmaları.8-Düğün, derneklerde, davul, zurna, çalgı gibi sesli aletlerle, gürültü kirliliği yaparak, çevredekileri rahatsız etmek.9-İmal edilen bir malın, kalitesiz olanını, kaliteli gibi göstererek satmak ve başkalarını zarara somak.10-İyi ve kaliteli bir malı, pazarlık esnasında, kötüleyerek almaya çalışmak.11-Dedi kodu yapmak ve bir birini çekiştirmek.12-Rüşvetle iş yapmak.13-Fahiş fiyatla mal satmak.14-Trafikte, kuyrukta, insanları bekletmek.15-Kışın karda yiyecek bulamayan, kuşların, diğer havyaların, soğuktan ölmelerinden de sorumlu olduğumuzu unutmak.16-Komşu haklarına da saygılı olmalıyız. Peygamber efendimiz (sav) “Cebrail (as) her geldiğinde; bana sık sık, komşu hakkından sorardı, ben sanırdım ki, komşu bana varis olacak” buyurmuşlardır.17-.Kul hakkı Allahın hakkından önde gelmektedir. Allah(c.c) dilerse, kendi hakkından vaz geçer, çünkü Allahın afv kapısı kullarına her zaman açıktır. Ama kul hakkı üzerinde, olanlar cennete girememektedirler, Peygamber efendimiz (sav)  borçlu olup ta borcu, ödenmeyenlerinde, cenaze, namazlarını, kıldırmazdı. Allah"a, emanet olunuz.                                                                        .