İnsanda iki çeşit huy vardır. Bu iki huydan birisi iyi huy, diğeri ise kötü huy demektir. Buna ilmi terimde ahlak denilmektedir. Başka bir ifade ile ahlakı hasene ve ahlakı seyyie diye ikiye ayrılmaktadır.
İyi ahlakın kaynağı kur’an-ı kerimdir.El kalem süresi ayet 4 “..sen elbette yüce bir ahlak üzeresin” hadisi şerifte de “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” beyanı yer almaktadır. Başka bir hadisi şerifte ise “Kendi nefsin için sevdiğini, başkası içinde istemek: kendi nefsin için istemediğin şeyi, başkası içinde sevmemek ve arzu etmemektir.” Buyrulmaktadır. Atalarımızda bu konuda “İğneyi önce kendine dürt, çuvaldızı da başkasına…” demişlerdir.
Müslimana yakışmayan, Ahlakı zemime ve seyyie diye bilinen kötü huy ve karakterlerinin bazıları şunlardır.
1-İnsanın onuru ve şerefi ile oynamak, buda en büyük haksızlılıklardan birisidir.2-İftira etmek.3-İstihza etmek, eğlenmek.4- gıybet etmek.5-Ayıp araştırmak ve ayıplarını ifşa etmek.6- Çekememezlikte bulunmak.7- laf taşımak.8-İnsanları küçük görmek.9- kendini büyük görmek, kibirlenmek.10-hicv etmek.11-haset etmek.12-İftiraya varacak şekilde kıskanmak.13-sui zanda bulunmak.14- lakap takmak.15-hayatına, malına, canına, kast etmek.16-Verdiği sözde durmamak.17-Emanete hainlik etmek.18 Yalan yere yemin etmek19- Yalancı şahitlik yapmak.20-insanlara karşı garazda bulunmak, kin gütmek…
Ahlakı hasene ve ya güzel ahlak deyince neyi anlamalıyız. 1-Müslimanın vatanını milletini bayrağını sevmesi.2- Anne ve baba haklarına saygılı olması.3-Adil olması.4-Yalan söylememesi.5- iyiliksever olması. 6-Mütevazı ve alçak gönüllü olması 7-Olaylar karşısında sabırlı ve metanetli olması.8-Mükellef bulunduğu kulluk görevlerini yerine getirmesi.9-Komşu haklarına saygılı olması.10-Cömert olması.11-Cimri olmaması.12-Hoş görü ve afv edici olması.13-İnsanların ve hayvanatın Haklarına saygılı olunması.14-Her canlıya karşı, şefkatli ve merhametli olunması.15-Gönül kırıcı olunmaması.16-İyiliksever olması.17-Dost ve düşmana karşı güvenilir kişi olunması.18-Güler yüzlü hoş halli olunulması.19-Hayâ ve edepli olmak.20-Yeri ve zamanına göre cesur olmak.21-Nezaketli olmak.21- insanlar arasındaki anlaşmazlıklara ara bulucu olmak.22-Yapacağı işlerde azimli olmak.23-Mürüvvet ve merhamet sahibi olmak…
Hz.Aişe (ra) sormuşlar; Rasulullah’n ahlak nasıldı? Cevaben “Kur’an ahlakı idi” buyurmuşlardır. Mevlana’nın şu sözüyle satırlarımıza son verelim“Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.”Allah’a emanet olunuz.