İbadet, en geniş manasıyla, müslümanın Allah"ı anması, O"nu yüceltmesi ve O"nun koymuş olduğu helal-haram sınırına (hududullah) uymasıdır. Allah"ı hatırlama anlamında zikir ve O"nu yüceltme anlamında tesbih Kur"an"da sıkça kullanılan iki kavramdır. Ahzab suresi 41 ve 42. ayette Yüce Allah şöyle buyurur:
Ey iman edenler, Allah"ı çok zikredin. Ve O"nu sabah akşam tesbih edin.
İbadetin bireysel/bedeni ve sosyal/mali boyutu vardır. Namaz ve oruç, ibadetin bireysel/bedeni yönüne, Zekat ve Hac ise sosyal/mali yönüne örnektir. Sosyal boyutu olmakla beraber bireysel yönü ağır basan namaz ve oruç, kişinin nefsini kötülüklerden temizleyip güzel ahlak sahibi olmasına yardım eder. Sosyal yönü ağır basan Zekat ve Hac ise toplumda sosyal yardımlaşma ve dayanışma ruhunu güçlendirir.
Hac Allah"a ve insanlara /topluma karşı yerine getirilmesi gereken vecibeleri içine almakla birlikte çevreye karşı görev ve sorumlulukları da düzenleyen kapsamlı bir ibadettir: Bedeni, mali, toplumsal ve evrensel boyutu vardır. Her şeyden önce birçok zorluğa göğüs germeyi gerektiren, meşakkatli, bir ibadettir. Dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen farklı kültüre sahip insanların aynı manevi atmosferde buluştuğu ve karşılıklı etkileşim içine girdikleri evrensel bir ibadettir. Bu büyük buluşma dolayısıyla oluşan pazar, ekonominin canlanmasına ve insanların ihtiyaçlarını uygun şartlarda gidermelerine yardımcı olur.
Hac, İslami toplumsal düzenin ana esas ve kaidelerinin gösterildiği ve uygulandığı büyük bir Sosyal Laboratuar gibidir. Bu Laboratuarda, müminler, farklı düzeydeki şuur, heyecan ve hissiyatlarıyla iman, ibadet, muamele ve ahlak yönünden test edilir: Hac, şirke ve putperestliğe toplu bir meydan okuyuştur. Hep bir ağızdan haykırılan Hac parolası şudur: Lebbeyk Allahümme Lebbeyk. Lebbeyke la şerike leke lebbeyk. İnnelhamde ve"n-ni"mete leke ve"l-mülk la şerike lek. Buyur Allahım! Emrine uymaya geldim. Emret! Senin ortağın yktur. Hamd , nimet mülk ve saltanat senindir. Senin ortağın yoktur.
Cemaat şuuru ile eda edilen namaz ve tavaf, Arafatta huşu ve haşyet ile yapılan dua ve yakarışlar; Hz. Hacer"in yavrusu İsmail"e su aramak için koştuğu Saf ve Merve"de o heyecanı duyarak yapılan sa"y ve Şeytan"ın bütün vesvese saptırmalarına karşı yapılan sembolik taşlama, insan-ı kamili (olgun insan) çıkarmak için yapılan ilahi eğitimin birbirini tamamlayan parçalarıdır.
Af, sabır ve müsamaha üzerine kurulu Hac ibadeti, bize,her şeyin hakimi ve yaratıcısı Yüce Allah"ın yönetiminde ve gözetiminde bütün İslami adabın ve muaşeret kurallarının uygulamaya konulduğu bir İslam toplumu modeli sunuyor: Burada Allah"a tam bir teslimiyet, emirlere itaat, insanlara şefkat ve ikramla muamele ve günahlardan kesin bir dönüş vardır.
Ölmeden önce ölme ve hesaba çekilmeden önce nefsi hesaba çekme sırrına erdiren; bizi mahşere ve hesap gününe hazırlayan bir ibadettir Hac.